- Jasmijn Groot -
Wilhelmina van Pruisen (1751-1820) was een Pruisische prinses, de echtgenote van stadhouder prins Willem V van Oranje-Nassau en de moeder van koning Willem I. Tijdens de Bataafse Revolutie speelde ze een belangrijke rol.
De Bataafse Revolutie is een ondergewaardeerd stukje Nederlandse geschiedenis, de rol die vrouwen speelden een nóg minder gewaardeerde. De naam van Wilhelmina van Pruisen, wellicht de belangrijkste vrouw binnen het conflict, wordt dan ook maar weinig genoemd. Daarom hier een portret en biografie.
Geboren in Berlijn en opgevoed door haar grootmoeder, trouwde Wilhelmina in 1767 met stadhouder Willem V van Oranje-Nassau. Ze was politiek ambitieus, wilde samen met haar man regeren en bleek daarin nog eens doortastender te zijn dan hem. Haar groeiende invloed zorgde ervoor dat ze een flinke vinger in de Republikeinse politieke pap had - en, ook heel belangrijk: die invloed gebruikte ze zeer openlijk.
Een revolutionair conflict begon the broeien in de jaren 1780 tussen stadhouders gezinden en rebellen, waar Wilhelmina zich vanaf 1781 actief in ging mengen. Ze werd de belangrijkste kracht en zelfs leider van de stadhouders partij - de leden wilden zelfs dat ze deze rol op zich nam. Om de politiek in de Republiek te beïnvloeden, schreef ze met buitenlandse machten en supporters van de stadhouder, maar reisde ook af naar verschillende provincies om steun te vergaren.
In 1787 moesten Wilhelmina en haar gezin uitwijken naar Apeldoorn. Ze haalde het contact met haar broer aan, die net op de Pruisische troon was gaan zitten. Ook wilde ze terugkeren naar Den Haag om de regentes haar man een kans te laten geven om de orde in de provincie te doen wederkeren. Ze werd tegengehouden bij de Goejanverwellesluis, wat ze als een grove belediging interpreteerde. Daarop liet Wilhelmina haar broer de Republiek binnenvallen.
De militaire actie van de koning van Pruisen duurde twee weken en zorgde ervoor dat het stadhouderlijk gezag van Wilhelmina's man in ere werd hersteld. Wilhelmina zette als zijn vrouw haar representatieve werk voort en ontving zo veel belangrijke internationale gasten, zoals tsaar Alexander I van Rusland. Volgens de overlevering ontving zij ook Cornelis Johan de Lange, de commandant van de patriotten die Wilhelmina in Goejanverwellesluis hadden vastgehouden. Bij hun begroeting zou ze grappend gezegd hebben: “Heden is Mijnheer mijn gevangene. Ik verwacht U aan mijn tafel.”
De overwinning van Wilhelmina en haar man was niet voor eeuwig: in 1795 keerden de patriotten terug met steun van de Fransen en moest de familie Oranje-Nassau naar Engeland uitwijken, waar ze terecht konden bij Willems neef George III. Tot 1814 woonde Wilhelmina afwisselend in Engeland en het huidige Duitsland, tot haar zoon terugkeerde naar de Nederlanden en tot koning Willem I werd gekroond. Haar man Willem maakte dat niet meer mee, hij overleed in 1806. Ze vestigde zich in 1814 in Villa Welgelegen in Haarlem. Daar bleef zij belangrijke mensen ontvangen.
Wilhelmina van Pruisen overleed in 1820 op 68-jarige leeftijd.
Afbeelding: Johann Georg Ziesenis, Wilhelmina van Pruisen (1779). Mauritshuis, Den Haag, Nederland.
Comments