Sexting is een relatief nieuw fenomeen dat tot nu toe voornamelijk in verband is gebracht met gevaar. Voorlichtingsdiensten, journalisten en onderwijzers willen namelijk nogal de nadruk leggen op negatieve verhalen, zoals zaken waarbij sprake is van lekken en afpersing. Maar onze wijlen godmother der seksuologie Ellen Laan (1962-2022) omschreef sexting in haar boek Seks! Een leven lang leren (2017) al als een heel gezond middel om je seksualiteit te ontdekken – en niet als het doorslaggevende signaal dat de seksuele moraal van jonge generaties een dieptepunt heeft bereikt. Journaliste Jantine Jongbloed had maar wat graag gewild dat ze in haar tienerjaren was omringd door meer Ellen Laantjes. In haar boek Wie zette mijn naaktfoto’s online? Een spannende detective over sexting, schuld en sukkels schrijft ze over haar ervaring toen sexting mis ging.
Detective of Voorlichting?
Jongbloed werd in 2004 één van de eerste slachtoffers van sextingmisbruik: haar naaktfoto’s werden zonder haar toestemming online gedeeld, gepost, gepubliceerd, en zelfs op haar middelbare school uitgeprint. Door een combinatie van schaamte en gebrek aan toereikende hulp van de volwassenen om haar heen, ging ze niet achter de daders aan. Ze stopte het incident weg. Pas zestien jaar later kreeg ze door wat voor een verstrekkende effecten het hele incident op haar heeft gehad. Jongbloed besloot voor eens en altijd te achterhalen wie de persoon was die haar naaktfoto’s online had gezet. Het onderzoek publiceerde ze in 2021 eerst als een artikel voor het Volkskrant Magazine, wat ze later dat jaar omzette in een boek.
Het eindresultaat betitelt Jongbloed als een spannende detective. Het grote verhaal is dan ook het speurwerk dat de schrijfster onderneemt om erachter te komen wie zich schuldig heeft gemaakt aan het misdrijf dat haar tienerleven op zijn kop zette. En er komen een flink aantal momenten langs die aanzienlijke spanning naar boven brengen. Maar de ontmaskering van een dader of de onthulling van de sensationele onderneming in die richting komt niet noodzakelijkerwijze over als de belangrijkste uitkomsten van Jongbloeds werk. Naar mijn mening is dat de kennis die ze als zestienjarige zelf graag had meegekregen. Een spannende detective zou ik het boek daarom niet noemen. Wél een enorm waardevolle seksuele voorlichting.
Jongbloed deelt namelijk heel veel over haar ervaring rondom het sextingmisbruik waar ze slachtoffer van werd, zowel toen ze nog een tiener was, als toen ze als volwassene de opsporing van de dader op gang begon te zetten. Ze vertelt over de tieners om haar heen die op hun jonge leeftijd vrouwelijke seksualiteit al als problematisch zagen en haar onderwierpen aan slutshaming. Ze denkt terug aan de momenten dat ze keek naar de volwassenen in haar leven die de verantwoordelijkheid van hetgeen was voltrokken bij haar neerlegden. Ze deelt dat een aantal van de betrokkenen bij de misdaad ruim anderhalf decennium later nog steeds geen verantwoordelijkheid nemen voor hun acties. En ze laat zien hoe zelfs de autoriteiten sextingsmisbruik niet geheel als misdaad serieus nemen of degenen die naaktfoto’s zonder toestemming verspreiden niet als misdadigers zien.
Door de gebeurtenissen in beeld te brengen, onthult Jongbloed bovenal door welke misstanden zij zich niet serieus genomen voelde. De kern van het victimblaming-milieu dat ze zo duidelijk voelde, is volgens haar onze problematische seksuele voorlichting. Net als de eerder genoemde Ellen Laan en de andere moderne seksuologen, wiens publicaties Jongbloed voor haar boek heeft geraadpleegd, is de schrijfster van mening dat deze ons meer kwaad doet dan goed. Van jongs af aan krijgen we vooral te horen voor welke vele kwaden we ons moeten behoeden: seksueel overdraagbare aandoeningen, ongewenste zwangerschappen en onplezierige ervaringen, om er maar een paar te noemen.
Voor vrouwen, maar ook voor LHBTQI-ers en mensen met een niet-Nederlandse of niet-christelijke achtergrond, is dat afwijzende vingertje funest voor hun seksuele ontwikkeling. Want de verantwoordelijkheid voor wat als seksuele misstappen worden gezien, komt al onevenredig vaak en aanzienlijk zwaarder op de schouders van deze mensen te liggen dan bij heteroseksuele witte mannen. In het geval van sextingmisbruik zijn de psychologische effecten voor slachtoffers enorm. Sinds het voorval van Jongbloed hebben verschillende jongeren die slachtoffer zijn geworden van hetzelfde soort misbruik zichzelf van het leven beroofd. Door de schaamte die zij door onze conventies voelden zagen zij geen andere uitweg. In 99,9% van het sextingverkeer gaat alles goed. Maar als er bij de 0.01% wiens verhalen vervelend aflopen sprake is van zulke verschrikkelijke consequenties, dan moet er wel wat veranderen.
Daarom biedt Jongbloed de lezer een stukje zelfreflectie, door tussendoor te vragen wat die vindt van wat er zich allemaal heeft voltrokken in het door haar beschrevene. Daarnaast eindigt ze haar boek met een positieve boodschap over seks. Beide zijn waardevol voor de jeugdige lezers voor wie haar boek hoofdzakelijk is bedoeld, maar zeker ook voor hun ouders, opvoeders, leraren en de media om hen heen: voor werkelijk iedereen dus.
Hoop voor de Toekomst
Een aantal van de mensen met wie Jongbloed weer in contact kwam voor haar zoektocht bieden hoop voor de toekomst. Zij zien inmiddels in dat ze zich schuldig hebben gemaakt aan slutshaming en victimblaming, dat ze geen oog hadden voor Jongbloeds situatie en dat ze de verdere verspreiding van haar foto’s een halt hadden moeten toeroepen of haar hadden moeten assisteren bij een juridisch proces. Mijn hoop is dan ook groot dat Jongbloeds publicaties nog verder zullen bijdragen aan een grootschalige verandering in onze houding ten opzichte van sextingmisbruik en de ontdekking van onze seksualiteit.
Comments