RECENSIE - GESCHRAPT, UITGEGOMD, GEWIST

door Sebastiaan Coops -

Er is een nieuw boek over vrouwengeschiedenis getiteld Geschrapt, uitgegomd, gewist: hoe vrouwen uit de geschiedenis zijn geschreven, geschreven door de Franse journalist en blogger Titiou Lecoq. Het boek is een recente vertaling in het Nederlands vanuit het Frans, gedrukt door de Vlaamse uitgeverij EPO. De titel spreekt aan omdat het verwijst naar het niet benoemen van vrouwen in de geschiedenis als een doelgerichte actie. Heel goed, laten we de daders maar een keer op heterdaad betrappen. 

Het doel van het boek wordt duidelijk uiteengezet in het voorwoord van de Franse historica Michelle Perrot. Ze schrijft dat het boek recent onderzoek over vrouwengeschiedenis breed beschikbaar maakt voor het grote publiek. Daarbij ze het vooral over de 'gewone' vrouwen en probeert aan de hand daarvan een tijdsbeeld neer te zetten. Daarmee wil de auteur mechanismen laten zien die het patriarchaat in de kaart heeft gespeeld en waarom vrouwen zijn geschrapt, uitgegomd en gewist.  

In de inleiding word je verwelkomd door een makkelijk leesbare tekst met humor, populair taalgebruik en referenties naar onderwerpen uit onze eigen tijd. Het is alsof Lecoq haar geschiedenislessen aan de middelbare school opnieuw wil opschrijven en neemt je mee haar klaslokaal in. Je komt haar docenten van weleer tegen en kijkt mee in haar geschiedenisboek. Ze begint met de prehistorische vrouwen, gaat door naar de Soemeriërs en komt aan in de antieke oudheid. Daar behandelt ze kort de Hellenistische vrouw en vervolgt haar weg gelijk naar de middeleeuwen. Waarom ze de Romeinse tijd niet behandelt, is voor mij niet duidelijk.

Hoewel het tot dit punt heel erg leuk is met Lecoq, is het nog weinig diepgaand. Tot nu toe gaat het niet echt over het Franse vasteland, wat wel is beloofd in de inleiding en nog belangrijker: het gaat niet veel over de 'gewone' vrouw, noch krijg je een dieper inzicht over de mechanismen die achter het patriarchaat zitten. Dat er in de hoofdstukken over de middeleeuwen bijna geen woord wordt gerept over de kerk doet daar nog een schepje bovenop. Hadden de vrouwenkloosters geen enorm aandeel in de middeleeuwse economie, cultuur, landbouw en nijverheid? Bovendien beschrijft ze de geschiedenis van de Merovingische koningin Brunhilde (534-613) volledig vanuit mannelijk perspectief.  

Uiteindelijk komt het wel goed. Vanaf hoofdstuk negen (ongeveer halverwege het boek) lijkt Lecoq op voor haar bekender terrein te komen: literatuurgeschiedenis. Ze schrijft over vrouwelijke schrijvers in de vroegmoderne tijd. Pas dan lost ze de beloftes in. Ze haalt voorbeelden aan van recent onderzoek naar verschillende vrouwen uit die tijd en laat ons zien wanneer, waarom en door wie deze vrouwen uit de geschiedenis zijn gewist. Daarna blijft het verhaal krachtig. Ze onderzoekt de verlichting, de revolutie en de 19e eeuw op deze manier, met interessante voorbeelden. Alles lijkt samen te komen in een hartstochtelijk betoog voor de eerste feministische golf.  

Perrot beveelt het boek van harte aan omdat het een dieper begrip geeft over de positie van de vrouw vandaag de dag. Ik ben het met Perrot eens dat dit boek ons nieuwe inzichten geeft en een goed overzicht is van recent onderzoek naar vrouwengeschiedenis. Daarbij is het laagdrempelig waardoor het prettig leest. Toch heeft het met name in de eerste hoofdstukken niet de diepgang die je verwacht en waar je op hoopt. Je gaat dit boek wel leuk vinden als je jouw geschiedenislessen opnieuw wilt beleven, maar dan vanuit het perspectief van vrouwengeschiedenis. 

---

Sebastiaan Coops is een historicus gespecialiseerd in koloniale en wereldgeschiedenis. Tijdens zijn studie geschiedenis en Azië-studies aan de Universiteit Leiden heeft hij zich veel beziggehouden met Nederlandse koloniale geschiedenis, met een bijzondere interesse in materiële geschiedenis. Je kunt hem daarom een echte verzamelaar noemen. Dat kun je ook bij hem thuis zien, waar hij een grote collectie oude prenten heeft over historische onderwerpen. 

---

 - ENGLISH BELOW -

There is a new book on women’s history, called Geschrapt, uitgegomd, gewist: hoe vrouwen uit de geschiedenis zijn geschreven (Scratched, Erased, Wiped: How Women Have Been Written Out of History), written by the French journalist and blogger Titiou Lecoq. The book is a recent Dutch translation from French, published by the Flemish publisher EPO. The title is striking because it refers to the omission of women from history as a deliberate action. Well then, let’s catch the culprits in the act for once.

The goal of the book is clearly outlined in the foreword by the French historian Michelle Perrot. She writes that the book makes recent research on women’s history widely accessible to the general public. It primarily focuses on the 'ordinary' women and attempts to depict a historical snapshot through them. In doing so, the author aims to reveal the mechanisms that have worked in favor of patriarchy and explains why women have been erased and wiped from history.

In the introduction, you are greeted by an easily readable text with humor, popular language, and references to topics from our own time. It feels as if Lecoq is rewriting her history lessons from high school and takes you into her classroom. You encounter her past teachers and peek into her history book. She starts with prehistoric women, moves on to the Sumerians, and reaches ancient antiquity. There, she briefly addresses the Hellenistic woman and continues straight into the Middle Ages. Why she does not address the Roman period is unclear to me.

Although it is very enjoyable up to this point with Lecoq, it is still quite superficial. So far, it doesn’t focus much on mainland France, as was promised in the introduction, and more importantly, it doesn’t delve much into the 'ordinary' woman, nor does it provide deeper insights into the mechanisms behind patriarchy. The fact that there is hardly any mention of the Church in the chapters on the Middle Ages adds to this. Didn’t women’s monasteries have a significant role in the medieval economy, culture, agriculture, and industry? Moreover, she describes the history of the Merovingian queen Brunhilde (534-613) entirely from a male perspective.

In the end, things do get better. Starting from chapter nine (about halfway through the book), Lecoq seems to enter more familiar territory for her: literary history. She writes about female writers in the early modern period. Only then does she fulfill the promises. She cites examples of recent research on various women from that time and shows us when, why, and by whom these women were erased from history. After that, the narrative remains powerful. She examines the Enlightenment, the revolution, and the 19th century in the same way, with interesting examples. Everything seems to come together in a passionate argument for the first wave of feminism.

Perrot wholeheartedly recommends the book because it provides a deeper understanding of the position of women today. I agree with Perrot that this book offers us new insights and provides a good overview of recent research on women’s history. It is also accessible, making it an enjoyable read. However, particularly in the early chapters, it lacks the depth you might expect and hope for. You will likely enjoy this book if you want to relive your history lessons, but this time from the perspective of women’s history.

---

Sebastiaan Coop is a historian specialised in colonial and world history. While studying history and Asia studies at Leiden University, he focused on Dutch colonial history, with a particular interest in material history. You can therefore call him a real collector, which can be seen at his home, where he has a large collection of old prints on historical subjects.