- Tessa Bouwman -
Oslo, juni 2005. De Noorse hoofdstad is het decor van het Europride-festival en verwelkomt duizenden internationale gasten voor een grote parade en andere feestelijke activiteiten. Veel queer joy, maar ook aandacht voor de voortdurende strijd die de LHBTQIA+ beweging voert voor emancipatie en erkenning. Op het stadhuisplein wordt een kleine, bronzen buste onthuld ter ere van misschien wel de belangrijkste queer activist in Noorwegen: Karen Christine “Kim” Friele.
Kim Friele werd op 27 mei 1935 als Karen Christine Wilhelmsen geboren in Fana, in de gemeente Bergen. Na haar studie vestigde ze zich in Oslo, waar ze ging werken als secretaresse voor een informatiebureau. In 1959 trouwde ze met jeugdvriend Ole Friele jr. Het huwelijk was geen lang leven beschoren, want Kim ontdekte dat ze op vrouwen viel. Wel bleef ze de achternaam van haar ex-man tot het eind van haar leven gebruiken. Ze was één van de eerste openlijke homoseksuele personen in het Noorse publieke leven en haar coming-out markeerde het begin van decennialange onvermoeibare inzet voor de gemeenschap. Mede door haar toedoen werden homoseksuele handelingen gedecriminaliseerd (1972), werd homoseksualiteit niet langer als een psychiatrische aandoening aangeduid (1978) en konden paren van hetzelfde geslacht een geregistreerd partnerschap aangaan (1993). Kim Friele en haar partner Wenche Lowzow waren het eerste lesbische stel die van dit recht gebruikmaakten.
Haar activisme uitte zich ook in het schrijven van talloze pamfletten, speeches en boeken. In haar eerste boek, dat in 1975 verscheen, beschrijft ze het proces van zelfacceptatie en gelukkig zijn als homoseksueel persoon. In 1995 verscheen haar laatste boek. Hierin doet ze onderzoek naar de vervolging van homoseksuelen in het Derde Rijk en legt verbanden met homofobie, racisme en seksisme en hun eigentijdse uitingsvormen. Dit kenmerkt het werk en de denkwijze van Friele: haar activisme was intersectioneel en benadrukte de onderlinge verbondenheid van verschillende vormen van onderdrukking en mensenrechtenschendingen.
Kim Friele trok zich weinig aan van autoriteit en had er geen moeite mee zich fel uit te spreken tegen alle vormen van onrechtvaardigheid. Dit leverde haar onder andere de titel “zeurende bitch van de seksuele politiek” op. Maar Friele werd – ondanks of misschien wel dankzij haar kritische houding - binnen de Noorse samenleving omarmd. Ze ontving een ridderlijke orde en tal van belangrijke nationale en internationale onderscheidingen en was een veelgevraagd adviseur bij scholen en overheidsinstellingen. Ook was ze regelmatig te gast bij radio- en tv-uitzendingen. Bij de verkiezing “Noor van de Eeuw” in 2008 was ze met een vierde plek de hoogst genoteerde vrouw op de lijst.
Tot op hoge leeftijd en ondanks haar gezondheid die langzaam verslechterde, bleef Friele actief binnen de beweging en was ze bij de jaarlijkse Pride-parade in Oslo aanwezig. Ze benadrukte daarbij hoe belangrijk het is de verworven rechten te blijven respecteren en bevechten en te herinneren aan de strijd van het verleden. Haar persoonlijke archief, een bijzondere documentatie van meer dan vijftig jaar LHBTQIA+ activisme, droeg ze in 2013 over aan de Universiteit van Bergen. Het vormde de basis voor het queer archief dat sinds 2015 in structuur van de universiteit verankerd is. En het beeldje dat in de zomer van 2005 werd onthuld? Dat kreeg uiteindelijk een plekje in de openbare bibliotheek van Oslo, waar het in 2023 ook kort te zien was in een voorstelvideo van de Noorse kandidaat voor het Eurovisie Songfestival. Een bijzonder eerbetoon!
Foto: Jarle Vines, Kim Friele (2009)
Comments