- Rosa den Oudsten -
Frieda Belifante werd in 1904 geboren in Amsterdam als derde dochter van een gezin met vier kinderen. Haar vader was een Joodse muzikant die zijn kinderen aanmoedigde om een muziekinstrument op te pakken. Frieda's leven begon vrij gewoon, maar ze ontdekte al snel dat ze meisjes verkoos boven jongens. Haar ouders waren erg liberaal en voor hen was dit geen probleem.
Toen ze 17 was, werd Frieda lid van Het Amsterdamsche Trio met Henriette Bosmans en Johan Feltkamp. Ze speelde al cello zolang ze zich kon herinneren, maar in deze tijd ontdekte ze haar liefde voor dirigeren. Ze raakte ook betrokken bij de beide leden van haar groep. Eerst woonde ze samen met Henriette van 1922 tot 1929. Na het beëindigen van deze relatie trouwde ze met Johan - deels omdat vrouwen dat hoorden te doen en deels om financiële redenen. Johan hield wel van haar, maar het was niet genoeg en in 1936 gingen ze uit elkaar.
Frieda ging verder met haar carrière als dirigent en volgde verschillende cursussen, waaronder een in Zwitserland, waar ze ook een prestigieuze prijs won. In 1938 richtte Frieda 'Het Kleine Orkest' op, een orkest met 20 leden, dat ze zelf dirigeerde. Met dit orkest verwierf ze enige bekendheid en de groep trad op in het Concertgebouw. Hoewel Frieda openlijk homoseksueel is, oogst ze veel respect voor haar werk, wat heel bijzonder is voor deze tijd.
De prijsuitreiking voor Frieda's prestaties met het Zwitserse orkest vindt nooit plaats, want het is 1939 en Europa stort in een staat van oorlog. Als de nazi's een jaar later Nederland bezetten, ontbindt ze ook haar Kleine Orkest. Ze wilde niet werken voor de onderdrukker, noch wilde ze de musici ontslaan vanwege hun Joodse afkomst.
Frieda sloot zich al vroeg aan bij het verzet tijdens de Duitse bezetting van Nederland. Ze maakte valse persoonsbewijzen en hielp mensen onderduikplekken te vinden. In 1943 besloten zij en andere leden van haar groep dat het bevolkingsregister van Amsterdam, waar alle ID-kaarten werden opgeslagen, een bedreiging werd voor hun operatie. Ze plannen een aanval op het gebouw en vernietigen de ID-kaarten. Sommige leden van het verzet vinden de operatie zelf te gevaarlijk voor een vrouw, dus Frieda mag niet meedoen. De operatie zelf is succesvol, maar de nazi's vinden de betrokken mannen en executeren ze allemaal. Ze ontdekten ook Frieda's aandeel in de aanval en ze vluchtte het land uit naar Zwitserland, vermomd als man. Daar belandt ze in een vluchtelingenkamp, maar haar vroegere leraar in Zwitserland vindt een manier om haar eruit te krijgen. Frieda blijft de rest van de oorlog in Zwitserland.
Toen Frieda terugkeerde naar Nederland, besloot ze al snel dat ze daar niet meer wilde zijn. Veel mensen gingen door alsof de oorlog nooit had plaatsgevonden, veel mensen ontliepen hun straf en het antisemitisme ging door na de verschrikkingen van de Holocaust. Ook vond ze als vrouw moeilijker werk.
In 1947 emigreerde Frieda officieel naar de Verenigde Staten. Na omzwervingen door het land vestigde ze zich net buiten Los Angeles. In 1955 werd ze de eerste vrouwelijke dirigent met een vaste aanstelling bij het Orange County Philharmonic Orchestra, een orkest dat ze zelf had opgericht. Ze dirigeerde deze groep bijna 10 jaar, maar werd in 1962 vervangen. Frieda heeft altijd gedacht dat het te maken had met haar seksuele geaardheid. Desondanks bleef ze jarenlang lesgeven en in 1967 vond ze de liefde van haar leven, met wie ze de rest van haar leven samen bleef.
Frieda Belinfante overleed in 1995 op 90-jarige leeftijd aan kanker in Sana Fe, New Mexico. Tijdens haar verblijf in Amerika sprak ze nooit over de oorlog of het verzet. Nederlanders zijn haar lang vergeten, maar gelukkig vertellen steeds meer mensen nu haar verhaal.
Afbeelding: Fotograaf onbekend, Pasfoto van Frieda Belinfante (1943). Amsterdamse politiearchief Collectie Stadsarchief Amsterdam, Amsterdam, Nederland.
Comments