- Sebastiaan Coops -
Annie Romein was een invloedrijke Nederlandse historicus, schrijver en feministe (1895-1978). Ze stond bekend om haar toewijding aan sociale rechtvaardigheid en haar baanbrekend werk op het gebied van geschiedschrijving en vrouwenemancipatie.
Ze studeerde Nederlandse taal- en letterkunde en geschiedenis aan de Universiteit Leiden bij onder anderen Johan Huizinga. In 1921 deed zij haar doctoraalexamen. Tijdens haar studie raakte ze betrokken bij de socialistische beweging en ontwikkelde ze een diepgaande interesse in maatschappelijke vraagstukken, met name op het gebied van vrouwenrechten. Haar dissertatie de Vrouwenspiegel is een literair-sociologisch onderzoek naar vrouwelijke Romanschrijfsters van na 1880. Ze vraagt zich af hoe de vrouwenbevrijding zich cultureel laat aflezen in contemporaine literatuur.
Ze beschrijft in de Vrouwenspiegel dat de vrouwelijke bevrijding, zoals ze vrouwenemancipatie noemt, inherent is aan de klassenstrijd. Ze stelt namelijk dat de vrouwen onderdrukt zijn door de burgerlijke moraal die bestaat uit door mannen gestelde normen. Volgens haar kun je de maatschappij indelen in vier klassen. De hoogste twee worden ingenomen door de mannen. Daarna volgen de twee lagere klassen voor vrouwen.
Ze hekelt de burgerlijke moraal in literatuur over vrouwen. Haar kritiek laat zich goed illustreren door wat ze schreef over Betje Wolff, die toch voor menig vrouwenhistoricus een speciaal plekje heeft. Ze schreef dat: “ook Betje Wolff volkomen tevreden [was] met de rol, die de vrouw in het normale, degelijke burgergezin werd toegewezen en noch in haar persoonlijk geval, noch in haar theoretische opvattingen was die een hinderpaal voor literaire aspiraties: als jongste thuis en als provinciale huisvrouw zonder kinderen, als nog jeugdige weduwe had zij alle tijd voor haar schrijverij, die zij voor zichzelf en anderen niet als roeping of broodwinning zag, maar als verheven liefhebberij: ‘De man zij koopman, staatsdienaar, ambachtsman, de vrouw huisvrouw en moeder; schrijven is bezigheid voor de snipperuren”
Nee, de tijden waren veranderd. Vrijheid was het credo en de wereld had geen huisvrouwen nodig: “Dit is een nieuwe wereld, waarin de kunstenaar [...] de kracht in zich voelt om rechtuit te revolteren tegen alle dogma's, in naam van de vrijheid vóór allen, in naam van het ‘recht’ van het genie, een wereld, waarin plaats is voor Heine en Shelley en George Sand.”
Heel toepasselijk kreeg ze een relatie met de eveneens socialistische historicus, Jan Romein met wie ze in 1920 trouwde. Hun relatie bleek een levenslange intellectuele samenwerking te worden. Samen schreven ze namelijk een aantal invloedrijke werken die nog steeds gelezen worden en aanbevolen zijn als standaardwerken over de Nederlandse geschiedenis. De bekendste is: "De Lage landen bij de zee" (1934), een geschiedenis van Nederland. Ook bekend is "Erflaters van onze beschaving" (1938), waarin ze de levens van belangrijke figuren uit de Nederlandse geschiedenis beschreven.
Dankzij haar en Jan Romein is er nog een ander bekend werk tot ons doorgedrongen, en wel van een vrouwelijke schrijver. Via Otto Frank kregen Annie en Jan Romein het toen nog onbekende dagboek van Anne Frank in handen en hebben geholpen bij de eerste uitgave van het boek onder de titel Het Achterhuis, mede dankzij een column in het Parool. De eerste druk van Het Achterhuis heeft een voorwoord van Annie Romein zelf.
Annie Romein bleef bekend als publicist en schrijfster waarbij ze vaak schreef over vrouwenemancipatie. Ze schreef haar memoires in 1970 en ontving in dezelfde periode de Constantijn Huygensprijs voor haar hele oeuvre. Tot haar dood bleef zij schrijven voor het maandblad Opzij.
Foto: Piet Besselsen, affiche, Amsterdam Historisch Museum, Amsterdam, Nederland (1979)
Comments